Gemakkelijke keuzes zijn er niet voor de Nederlandse energievoorziening. Wil je minder vervuilende kolen terwijl ook de gaskraan in Groningen op een lager pitje gaat, dan worden we afhankelijker van staten zoals Rusland. Wil Nederland een beetje zelfvoorzienend blijven, dan komen naast zonnepanelen en windmolens ook extra kerncentrales in beeld, stelt Z24’s Jeroen de Boer.

In de aanloop naar de klimaattop in Parijs volgende week riep een club van 64 hoogleraren op het gebied van milieu en duurzame ontwikkeling maandag op om alle kolencentrales in Nederland te sluiten. De beschikbare capaciteit aan gasgestookte centrales zou genoeg zijn voor de Nederlandse stroomvoorziening.

De redenering van de milieuhoogleraren is eenvoudig: gas levert een lagere uitstoot van broeikasgas CO2 op dan kolen. Dus overstappen van kolen op gas levert directe milieuwinst op.  Grote vraag dan is wel: waar moet dat gas vandaan komen?

Gaskraan Groningen verder dicht

Afgelopen week bleek dat de Raad van State vindt dat de grote gasbel onder Groningen jaarlijks nog maar 27 miljard kuub aardgas mag leveren, vanwege de aardbevingsrisico’s. Dat is  6 miljard kuub minder dan het door minister Kamp beoogde plafond van 33 miljard kuub. Het plafond voor Groningen is eerder dit jaar al verlaagd en dat heeft geleid tot een directe stijging van de invoer van buitenlands gas, signaleerde het Centraal Bureau voor de Statistiek medio november.

Vanuit geopolitiek perspectief is een hoge afhankelijkheid van buitenlands gas net zo onaantrekkelijk als een hoge afhankelijkheid van olie. In Europa heeft Noorwegen nog behoorlijk wat aardgas. Maar dan houdt het wat betreft de politiek neutrale landen wel zo’n beetje op. Voor méér gas als substituut van kolen zal Nederland méér zaken moeten doen met het Rusland van Vladimir Poetin of landen als Algerije, Qatar en Iran.

Sowieso moet Nederland rekening houden met het feit dat de gasbel van Slochteren, ook bij gematigde jaarlijkse winning de komende decennia, steeds minder zal opleveren. Als je kolen afwijst en niet compleet afhankelijk wilt worden van buitenlands aardgas, wat zijn dan de alternatieven?

Energiestromen in Nederland

Om overzicht te krijgen nemen we de energiekaart van Nederland er even bij. Die werkt met de energie-eenheid joule. Te zien is dat het totale binnenlandse verbruik in 2013 uitkwam op 3.255 plus vijftien nullen (petajoules).

(klik op grafiek voor uitvergroting)

De kolen (bruine lijn) die Nederland verbruikt worden geïmporteerd en vooral ingezet voor stroomopwekking (248 petajoules) en een beetje voor direct verbruik (75 petajoules). Je zou dus geïmporteerde kolen grotendeels kunnen vervangen door meer aardgas.

Als je niet al te afhankelijk wilt worden van buitenlands gas, dan zou Nederland er in theorie voor kunnen kiezen om de forse stroom aan binnenlands gewonnen aardgas die wordt geëxporteerd (rode balk rechts in de grafiek, 2.007 petajoules) sterker voor binnenlands gebruik te reserveren. Ofwel: eigen gas eerst. Dat zou wel lijnrecht ingaan tegen de kabinetsfilosofie van de 'gasrotonde': Nederland als Europees knooppunt van gastransporten. Méér gasautonomie vereist ook dat meerjarige exportcontracten met Duitsland, België, Frankrijk en Italië worden afgebouwd. De kans dat die lucratieve handen wordt opgegeven, lijkt niet heel groot.

Nederland lijkt kortom af te stevenen op een situatie waarbij de druk toeneemt om kolencentrales te sluiten, terwijl de gaskraan in Groningen structureel minder oplevert. Als Nederland zich niet totaal wil overleveren aan aardgas uit Rusland, Afrika en het Midden-Oosten, zijn er in principe drie opties: méér zonnepanelen, méér windmolens en/of méér kerncentrales.

Van aardgas naar elektrisch

Wat moet je je voorstellen bij zo'n omwenteling? Als proef op de som kun je aan het volgende denken. Stel, dat je de reductie van 6 miljard kuub Gronings aardgas die de Raad van State voor ogen heeft, wil vervangen door zon, wind of kernenergie. Om dit in perspectief te zetten: vergeleken met de door minister Kamp voorgestelde Groningen-productie van 33 miljard kuub per jaar gaat het om een reductie van bijna een twintig procent.

Hoeveel stroom zou je nodig hebben om bijvoorbeeld koken op aardgas in te ruilen voor elektrische kookplaten? Volgens de site Milieu Centraal verbruikt een gasfornuis gemiddeld 37 kuub aardgas per jaar, tegen 200 kilowattuur stroom voor een elektrische kookplaat. Dus per kuub gas gaat het om ongeveer 5,4 kilowattuur stroom. Alternatief is dat je uitgaat van de omzetting van een kuub aardgas in nuttige warmte van de cv-ketel. Dan ligt verhouding naar schatting op 1 kuub aardgas staat tot ongeveer 8 kilowattuur stroom.

We gaan hier voorzichtigheidshalve uit van de lage 'kookfactor' van 5,4. Voor 6 miljard kuub gas kom je dan uit op 32,4 miljard kilowattuur (terawattuur) stroom per jaar.

Nederland vol zonnepanelen

In een afgelopen jaar gepubliceerd rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving wordt het beschikbare dakpotentieel in Nederland voor zonnepanelen geschat op ongeveer 400 vierkante kilometer, goed voor een jaar productie van 50 terawattuur ( 50 miljard kilowattuur). Voor de reductie van het Groningenplafond met 6 miljard kuub zou je dus ongeveer twee derde hiervan moeten benutten.

Maar mogelijk is dit te optimistisch, want volgens adviesbureau Sungivety gaat de studie van het PBL uit van veel te gunstige schattingen over de geschiktheid van daken. Het daadwerkelijke zonnepotentieel zou op slechts een kwart van de PBL-studie liggen (vermogen van 16 gigawattpiek versus 66 gigawattpiek) . Dan zou je de reductie van het Groningenplafond zelfs niet kunnen compenseren, als je alle geschikte daken in Nederland met zonnepanelen bedekt.

Héél veel windmolens

Kijk je naar windenergie, dan blijkt ook dat er erg veel windmolens nodig zijn om 32,4 miljard kilowattuur stroom per jaar op te wekken. De site Windstats.nl meldt bijvoorbeeld dat het zeepark bij Egmond, uitgerust met 36 megamolens met een diameter van 90 meter, op jaarbasis ruim 300 miljoen kilowattuur stroom genereert. Voor 32,4 miljard kilowattuur zou je dan nog iets meer dan 100 Egmond-parken erbij moeten hebben. Daarmee komt de Nederlandse kust behoorlijk vol te staan.

Paar kerncentrales

In Duitsland zijn kerncentrales sinds de ramp in het Japanse Fukushima taboe, maar ondanks op zich begrijpelijke bedenkingen, zorgt kernenergie wel voor een lagere uitstoot van CO2 en ben je voor de grondstoffen niet afhankelijk van het Midden-Oosten. De hoeveelheid opgewekte stroom per centrale zet ook zoden aan de dijk.

Neem je bijvoorbeeld de redelijk moderne Franse reactor Civeaux-2, die in 2002 operationeel werd, dan leverde die volgens de officiële opgave 10,9 terawattuur stroom in 2014. Drie van deze centrales zouden dus genoeg moeten zijn om 6 miljard kuub aardgas te vervangen voor 32 terawattuur stroom.

Kortom, als Nederland een toekomst met minder eigen aardgas tegemoet gaat en een beetje zelfvoorzienend wil blijven, lijkt een èn-èn-èn strategie onvermijdelijk: zoveel mogelijke daken bedekken met zonnepanelen, extra windmolens en nog eens nadenken over het taboe op kernstroom.